Przy obecnym stanie wiedzy wiadomo, że najlepszym sposobem żywienia noworodków i niemowląt jest karmienie piersią. Dlaczego taki nacisk jest kładziony właśnie na tę formę żywienia? Pokarm matki jest najlepiej zbilansowanym pokarmem dla małego człowieka, w związku z tym producenci mlek sztucznych starają się jak najbardziej zbliżyć swój produkt do oryginału. Myślę, że długo jeszcze tego nie osiągną.Pokarm kobiecy jest pokarmem zmieniającym swoje właściwości w zależności od dojrzałości noworodka, jego wieku, pory roku, dnia i klimatu. Jak powszechnie wiadomo, w zależności od długości trwania laktacji mleko stopniowo zmienia swoje własności i tak:
˗ Siara to pierwsze mleko jakie pojawia się w piersiach kobiety ciężarnej już w III trymestrze i jest obecne do kilku dni po porodzie. Jest to gęsta żółtawa ciecz zawierająca w przewadze białka IgA umożliwiające szybsze wydalenie smółki.
˗ Mleko przejściowe pojawia się w pierwszych dobach życia noworodka gdy występuje tzw. „nawał” czyli znacznie zwiększone wydzielanie pokarmu.
˗ Mleko dojrzałe to substancja prześwitująca, niebieskawa.
Dodatkowo mleko zmienia swoje właściwości w zależności od fazy karmienia. W pierwszej fazie karmienia mleko jest bardziej wodniste i służy nawodnieniu, później mleko nabiera większego stężenia substancji tłuszczowych. Także w zależności od pory dnia skład mleka się zmienia np.: pokarm nocny ma większe stężenia tłuszczu.
Pokarm kobiecy tak jak każdy posiłek składa się z podstawowych elementów:
˗ Białka łatwoprzyswajalnego, o idealnych proporcjach białek serwatkowych do kazeiny (60:40) a co ważne nie zawiera Beta-laktoglobuliny (składnika mleka krowiego będącego silnym alergenem).
˗ Laktozy która jest podstawowym źródłem energii oraz przyczynia się do rozwoju flory bakteryjnej przewodu pokarmowego i wspomaga rozwój ośrodkowego układu nerwowego.
˗ Tłuszczy – dodatkowego źródła energii, stanowiącego podstawowy budulec osłonek mielinowych komórek nerwowych (zwłaszcza cholesterol) odpowiadających za prawidłowe funkcjonowanie komórek nerwowych.
˗ Witamin i składników mineralnych.
˗ Enzymów wspomagające trawienie pokarmów, w tym między innymi Alfa1-antytrypsyny blokującej trawienie czynników odpornościowych.
˗ Wody.
˗ Czynników przeciwinfekcyjne m.in. sekrecyjne IgA, limfocyty B i T, makrofagi, granulocyty, interferon Gama, laktoferryna, fibronektyna, itp.
Jak widać pokarm matki dzięki swoim składnikom niesie ze sobą znaczne korzyści zdrowotne. Karmienie piersią zmniejsza ryzyko zakażeń dróg oddechowych (w tym także zapalenia płuc), nieżytu żołądkowo-jelitowego, zakażenia układu moczowego, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zwężenia odźwiernika oraz zespołu nagłego zgonu niemowląt (SIDS). Długoterminowa ochrona obniża ryzyko wystąpienia cukrzycy, chorób układu krążenia (nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa, zawał serca), alergii, chorób przewodu pokarmowego (np.: choroba Leśniowskiego-Crohna, wrządziejące zapalenie jelita grubego), chłoniaków. Dodatkowo wśród dzieci karmionych piersią jest mniejszy odsetek wad zgryzu oraz zaburzeń rozwoju mowy i artykulacji. Według badań dzieci karmione piersią mają wyższy iloraz inteligencji i optymalny rozwój psychoruchowy.
Korzyści z karmienia piersią mają również matki, u których zmniejsza się ryzyko krwotoków poporodowych, anemii a także przy odpowiedniej diecie mogą uzyskać szybszą utratę zbędnych kilogramów. U kobiet karmiących piersią długoterminowo obserwuje się zmniejszony wskaźnik zapadalności na nowotwory sutka i jajnika oraz mniejsze ryzyko osteoporozy.
Dodatkowo karmienie piersią wzmacnia więź pomiędzy matką a dzieckiem. Z punktu widzenia finansowego jest to najtańsza i najwygodniejsza forma pożywienia dla malucha. Pokarm zawsze świeży, ciepły i dostępny a koszty to prawidłowo zbilansowana dieta matki.
Karmienie piersią rozpoczyna się zaraz po porodzie. Zabieg ten ma umożliwić nawiązanie kontaktu matka-dziecko, pobudzenie laktacji i wzmożenie odruchu szukania i ssania. Ważnym elementem jest prawidłowe przystawienie do piersi. Aby zrobić to w skuteczny sposób należy chwycić pierś 4 palcami od spodu, kciukiem do wierzchu, podrażnić brodawką usta noworodka i poczekać na ich rozwarcie. W momencie otwarcia buzi, „nasadzić” usta na brodawkę wraz z większą częścią otoczki. W przypadku nieudanego przystawienia próbę należy powtórzyć uprzednio wyciągając brodawkę z ust dziecka „po palcu”, to znaczy czysty palec wsuwamy poprzez kącik ust do jamy ustnej rozwierając dziąsła i wyciągamy bezboleśnie brodawkę.
Skąd wiemy, że dziecko jest prawidłowo przystawione do piersi? Dobrze przystawiony noworodek czubkiem nosa i brodą dotyka do piersi usta ma szeroko otwarte, wargi wywinięte zakrywające brodawkę ze znaczną częścią otoczki. Pierś łącznie z językiem wypełnia całą jamę ustną, w związku z tym podczas ssania policzki nie zapadają się, widoczna jest praca mięśni żwaczy, słychać przełykanie, natomiast nie ma możliwości występowania cmokania czy mlaskania. Prawidłowo, poza pierwszym okresem przyzwyczajania brodawek, karmienie powinno być przyjemnością a nie bólem.

Pozycja klasyczna

Aby prawidłowo przystawić dziecko do piersi trzeba przyjąć odpowiednią pozycję. Najłatwiejsza do nauki karmienia jest pozycja siedząca. Podczas karmienia matka musi zająć pozycję wygodną, dziecko obraca w taki sposób, żeby jego brzuch (nie bok) przylegał do ciała matki, zabezpieczając ręką głowę i kręgosłup dziecka przystawiamy do piersi.
Przy karmieniu piersią można wybrać różne pozycje:

Pozycja spod pachy

˗ Klasyczną – najczęściej stosowana; matka zajmuje pozycję siedzącą z podparciem stopy na podnóżku. Brzuch noworodka przylega do brzucha matki, ręka od strony piersi karmiącej zabezpiecza głowę i plecy dziecka.
˗ Krzyżową – podobna do klasycznej z tą różnicą, że ręką zabezpieczającą jest ręka przeciwna do karmiącej piersi.

Pozycja leżąca

˗ Spod pachy – noworodek leży na boku, przytulony brzuchem do boku matki, nóżki wystają spod pachy, ręką matka zabezpiecza plecy i głowę dziecka.
˗ Leżącą – w położeniu na boku, z ramieniem opartym na podłożu, głową wyżej podpartą na poduszce. Brzuch dziecka przylega do brzucha matki z oparciem lub bez na ramieniu.

Pozycja leżąca po cesarskim cięciu

˗ Leżącą po cięciu cesarskim – w położeniu na płaski z nieco podniesioną głową, noworodek uniesiony na matce, zabezpieczony ramieniem.

Przeciwskazania do karmienia piersią
Przeciwskazania do karmienia piersią są względne lub bezwzględne i mogą być uwarunkowane przyczynami noworodkowymi i matczynymi. Całkowitymi bezwzględnymi przeciwskazaniami ze strony dziecka są: galaktozemia oraz rodzinna nietolerancja laktozy z laktozurią. Do częściowych bezwzględnych przeciwskazań należą: fenyloketonuria, wrodzony niedobór laktazy, choroba syropu kolonowego. Do względnych przeciwskazań ze strony noworodka należą: rozszczep podniebienia, wyniszczenie oraz niektóre wady serca. Ze strony matki do bezwzględnych przeciwskazań należą: narkomania, ciężka choroba psychiczna, przyjmowanie leków zabronionych w trakcie laktacji, aktywna gruźlica, niewydolność krążenia IV stopnia według Nyha, WZW typu A i C w okresie wiremii, zakażenie wirusem cytomegalii (tylko w przypadku wcześniaka), zmiany opryszczkowe i kiła zajmująca brodawke piersi, choroba nowotworowa piersi w trakcie chemio-radio terapii, zakażenie wirusem HIV, WZW typu B do momentu otrzymania przez noworodka immunoglobuliny antyHBV i szczepienia.