W medycynie, z powodów praktycznych, okres życia człowieka dzieli się na tzw. okresy rozwojowe:

• Okres prenatalny – trwający fizjologicznie 38-42 tygodnie, w którym następuje intensywny rozwój zarodka a następnie płodu;
• Okres postnatalny – trwający od momentu urodzenia do śmierci; można w nim wyróżnić następujące podokresy:
  • noworodkowy: 0 – 28 doba życia;
  • niemowlęcy: do ukończenia 1 roku życia;
  • wczesnodziecięcy, poniemowlęcy: 2 – 3 rok życia;
  • przedszkolny: 4 – 6 rok życia;
  • szkolny: 7 – 15 rok życia, w tym zawierają się dwie fazy:
    • obojętnopłciowa: 7 – 10/12 rok życia i dojrzewania
    • płciowego: 10/12 – 15/16 rok życia;
  • młodzieńczy: 16 – 20 rok życia;
  • dojrzałości: 20 – 40/50 rok życia;
  • starzenia się: 40/50 – 70 roku życia;
  • późnej starości: 70 – 80 rok życia;
  • starczej wegetacji: powyżej 80 roku życia.

Pediatria obejmuje okres postnatalny z podokresami od noworodkowego do młodzieńczego.

Okres noworodkowy

Jak już wyżej zaznaczyłam okres ten trwa od momentu urodzenia przez pierwsze 28 dób życia (niektóre źródła przedłużają ten okres do końca 1 miesiąca). W pierwszych minutach po porodzie każdy noworodek jest oceniany w skali Apgar. Jest to skala punktowa oceniająca pięć elementów: zabarwienie skóry, oddech (zarówno ilość jak i jakość), akcję serca, napięcie mięśniowe i reakcję na cewnik. Ocena powinna być dokonana przynajmniej dwukrotnie, dzięki czemu można zidentyfikować noworodki wymagające wsparcia lub w przypadku udzielania pomocy, jej skuteczność. Skala Wirginii Apgar jest skalą najbardziej rozpowszechnioną, jednakże noworodka można oceniać w wielu innych różnych skalach m.in.: określenie dojrzałości noworodka dokonać można wg. Skali Dubowitza czy Ballarda. Dodatkowo można również zastosować skale CRIB czy SNAP ale one już nie mają takiego dużego znaczenia.
Zaraz po porodzie zdrowy noworodek jest kładziony na brzuchu matki. Z punktu widzenia pediatry jest to istotne dla ogrzania dziecka oraz kontaktu z florą fizjologiczną osoby z którą będzie miał najczęściej kontakt. Dopiero później jest on badany.
Każdy noworodek po porodzie otrzymuje domięśniowo albo doustnie porcję witaminy K. Zabieg ten ma na celu zapobieganie chorobie krwotocznej noworodków oraz ma zaaplikowany dospojówkowo azotan srebra, żeby zapobiegać rozwojowi zakażenia. Dodatkowo jeśli rodzice wyrażą zgodę, każdy noworodek powinien być zaszczepiony przeciwko gruźlicy i wirusowemu zapaleniu wątroby typu B.
W okresie noworodkowy dochodzi do przystosowania narządów do samodzielnego funkcjonowania. Następują:

• Zmiana krążenia płodowego na pozapłodowy;
• Pierwszy oddech dziecka i co za tym idzie dalsza wymiana gazowa;
• Wydalanie nerkowe;
• Regulacja gospodarki cieplnej i wodno-elektrolitowej;
• Obrona przed zakażeniami.

Pobyt na Oddziale Noworodkowym zdrowego dziecka trwa przynajmniej 2 doby. W tym okresie każdy noworodek traci na wadze 8-10% wagi urodzeniowej – jest to związane z wydaleniem smółki (pierwszego stolca noworodka), ograniczonej ilości pokarmów, perspiracją, utratą mazi płodowej, zmniejszeniem zapasów tłuszczu i glikogenu. Na odrobienie tych strat dziecko ma czas do 10-14 doby życia. Dodatkowo każdy noworodek ma wykonywane badania kontrolne:

• Test z pulsoksymetrem – kilkuminutowe badanie, w trakcie którego najczęściej do kończyny dolnej podłączany jest pulsoksymetr celem sprawdzenia akcji serca oraz saturacji krwi czyli jej utlenowania, wykluczenia patologii układu krążenia i oddechowego;
• Tak zwany test z piętki – z pięty noworodka pobierana jest bibułką krew do badań przesiewowych w kierunku mukowiscydozy, fenyloketonurii, niedoczynności tarczycy, LCHAD (tzw. choroba kaszubska);
• Tak zwane sprawdzenia słuchu w mowie potocznej, czyli przewodnictwa kostnego.

Krótki okres pobytu w szpitalu to czas wyłącznie dla matki i dziecka. Umożliwia on szybką rekonwalescencję matki po porodzie, odpoczynek ale również nawiązanie kontaktu z nowym członkiem rodziny, poświęcenie tylko i wyłącznie jemu czasu, naukę postepowania przy czynnościach związanych z dzieckiem. W związku z naprawdę niewielką ilością tego czasu, należy go dobrze wykorzystać.
Po powrocie do domu każdy noworodek powinien otrzymać doustnie witaminę D w dawce 400j/dobę, natomiast dzieci karmione wyłącznie piersią powinny mieć również przez pierwsze trzy miesiące życia suplementowaną witaminą K w dawce 25ug/dobę.

Pielęgnacja kikuta pępowiny.

Według obecnych schematów zaleca się mycie tego miejsca wodą z mydłem i wycieranie do sucha. Odchodzi się od stosowania gencjany czy 70% spirytusu. W momencie gdy kikut nie jest do końca suchy i zadbany jak należy, należy stosować Octanisept którym spryskujemy kikut i dookoła czyścimy – najlepiej patyczkiem do uszu. W przypadku gdy miejsce to jest zaniedbane, „obślimaczałe” lub wydobywa się z niego cuchnący zapach, zalecana jest pilna konsultacja z lekarzem.

Pielęgniarka środowiskowa

Według zaleceń Narodowego Funduszu Zdrowia w domu powinny odbyć się 4 – 6 wizyt pielęgniarki środowiskowej, z czego pierwsza przed upływem 48 godzin od powrotu ze szpitala, pozostałe w ciągu 2 miesięcy (podstawa prawna: Zarządzenie nr 74/2010/DSOZ Prezesa narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 1.12.2010 w sprawie określenia warunków i realizacji umów o udzielenie świadczeń w rodzaju: podstawowa opieka zdrowotna). W trakcie takich odwiedzin patronażowych pielęgniarka powinna w szczególności przeprowadzić:

• Postępowanie umożliwiające tworzenie więzi matki z dzieckiem i prawidłowe rozpoczęcie karmienia piersią, pomiary masy i długości ziała, obwodu głowy i klatki piersiowej, profilaktykę zakażeń przedniego odcinka oka;
• Obserwację i ocenę rozwoju fizycznego w zakresie: adaptacji do środowiska zewnętrznego, stanu skóry i błon śluzowych, pępka, wydalin, wydzielin, rozwoju psychoruchowego, funkcjonowania narządów zmysłu;
• Ocenę odruchów noworodka, sposobu oraz technik karmienia;
• Wykrywanie objawów patologicznych;
• Ocenę relacji rodziny z noworodkiem;
• Prowadzenie edukacji zdrowotnej i udzielanie porad w zakresie: pielęgnacji noworodka, karmienia piersią, szczepień ochronnych, badań profilaktycznych, opieki medycznej, socjalnej oraz w zakresie laktacji, kontroli płodności, samokontroli;
• Promowanie zachowań prozdrowotnych rodziców;
• Identyfikowania czynników ryzyka w rodzinie;
• Formułowanie diagnozy i ustalanie hierarchii podejmowania działań.

Inny ustęp tego samego zarządzenia mówi o wizycie patronażowej lekarza pediatry, w trakcie której dziecko powinno być zbadane, zmierzone, zważone oraz ocenione pod kątem ewentualnych patologii czy konieczności wykonania badań/konsultacji dodatkowych.
Po zakończeniu wizyt patronażowych położna przekazuje opiekę nad niemowlęciem pielęgniarce podstawowej opieki zdrowotnej (podstawa prawna: Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20.10.2005 w sprawie zakresu zadań lekarza, pielęgniarki i położnej podstawowej opieki zdrowotnej Dz. U. z 2005 r. Nr 214, poz. 1816)
Po czwartym tygodniu życia zalecane jest wykonanie kontrolnego USG stawów biodrowych w celu wykluczenia dysplazji.
Należy pamiętać, że noworodki zdrowo urodzone są traktowane schematycznie, natomiast te z obciążonym wywiadem ciążowo-okołoporodowym powinny być otoczone opieką indywidualnie dostosowaną z naciskiem na dany problem ich dotyczący.